Essays by Language:
Dilemma: Cultural Clashes
An essay in the context of GroenLinks' discussion on party fundamentals.
From the discussion paper “GroenLinkse idealen” (Green-Left Ideals)
Cultural clashes
Since 9/11 and the assassination of Theo van Gogh, globalization and migration have triggered political debates on cultural differences and our national identity. GroenLinks (the Green-Left party of the Netherlands) has refurbished its ideal of cultural openness by shifting its former plea for integrating while keeping one’s identity towards integrating by emancipation. Is integration as such primarily a cultural or a socio-economic issue? Our goal has always been to give newcomers and their children the chance to fully and equivalently participate in society. Until September 11, we mainly observed socio-economic barriers and solutions. But to what extent can cultural differences block integration? How will we deal with such barriers? Which demands will we subject newcomers to; which obligations will we put on them; which rights will they get in return? Is radicalization just a reaction to exclusion or injustice, or are there other causes in cultural and religious opinions that contain a political agenda (which could lead to violence)? Should we counter such opinions by political means? How tolerant should we be towards intolerance?In a globalizing world, there is a growing need for authenticity, for a definition of identity, because both indigenous and new Netherlanders feel alienated in a society in which a growing number of cultures, behaviors, values and religions coexist. How does this need relate to our cosmopolitan outlook and our values of diversity and tolerance? Do we need a sense of national identity for our values of community and solidarity? What is the rightful place of religion in our society? Why do we finance religiously affiliated education? What does the separation of church and state mean to us? Are there limits to diversity? For example, can you wear a head scarf while working in the civil service?
Europese immigratiepolitiek
Naar aanleiding van de grote vluchtelingenstromen vanuit Syrië, en de problemen met de toegang tot Europa met onder andere Hongarije die hekken plaatst langs de grenzen, heb ik een alternatief voorstel uitgewerkt voor het ontvangen van vluchtelingen en andere immigranten. Dit voorstel gaat uit van het principe dat als je een gemeenschappelijke ruimte met vrij verkeer van personen creëert, je ook bij de ingang daarvan de toegang tot alle betrokken landen moet regelen. Ik heb dit uitgewerkt tot Europese immigratiecentra langs de buitengrenzen van de EU.
Dilemma: Culturele botsingen
Uit discussiestuk “GroenLinkse idealen”:
Culturele botsingen
Globalisering en migratie hebben sinds de aanslagen van 11 september en de moord op Theo van Gogh geleid tot politieke debatten over culturele verschillen en onze nationale identiteit. GroenLinks heeft het ideaal culturele openheid een nieuwe invulling gegeven door niet meer te pleiten voor integratie met behoud van identiteit, maar voor integratie door emancipatie. Is integratie nu primair een culturele of een sociaal-economische kwestie? Ons doel is altijd geweest dat nieuwkomers en hun kinderen de kans krijgen om volledig en gelijkwaardig te participeren in de samenleving. Tot 11 september zagen wij vooral sociaal-economische barrières en oplossingen. Maar in hoeverre kunnen culturele verschillen integratie in de weg staan? Hoe gaan we daarmee om? Welke eisen willen wij stellen aan nieuwkomers; welke plichten leggen wij hen op; welke rechten staan daar tegenover? Is radicalisering alleen een reactie op uitsluiting en onrecht of zijn er ook culturele en religieuze opvattingen met een politieke agenda (die kan leiden tot geweld) die we met politieke middelen moeten bestrijden? Hoe tolerant zijn we voor intolerante opvattingen?In een globaliserende wereld is er steeds meer behoefte aan eigenheid, aan een definitie van identiteit, omdat zowel autochtonen als nieuwe Nederlanders zich vervreemd voelen in een samenleving waar steeds meer culturen, gewoonten, waarden en religies naast elkaar voorkomen. Hoe verhoudt die behoefte zich tot onze kosmopolitische instelling en onze waarden diversiteit en tolerantie? Hebben we een begrip van nationale identiteit nodig voor onze waarden gemeenschapszin en solidariteit? Wat is de plek van religie in onze samenleving? Waarom financieren we religieus onderwijs? Wat betekent voor ons de scheiding tussen kerk en staat? Zijn er grenzen aan de verscheidenheid: mag je bijvoorbeeld een hoofddoek dragen in publieke dienst?
Solidariteit voorbij de verzorgingsstaat
Solidariteit is een goed fenomeen. Solidariteit zorgt ervoor dat mensen die onvoldoende in staat zijn voor zichzelf te zorgen, hulp van anderen krijgen waardoor zij toch een waardig en zo zelfstandig mogelijk leven kunnen leiden.
In de meeste Europese landen is solidariteit geïnstitutionaliseerd in een verzorgingsstaat. De natiestaat neemt daarin de verantwoordelijkheid op zich om de zorg voor de zwakken in de samenleving te organiseren. Door dit op een zo hoog niveau te organiseren, is niemand voor de meest noodzakelijke zorg afhankelijk van toevallige netwerkstructuren van familie of kennissen. Door de solidariteit te baseren op een abstract begrip als nationaliteit, wordt de zorg voor elkaar geanonimiseerd. Je helpt elkaar als landgenoot.
Door de mondialisering, en de daarmee gepaard gaande migratiestromen en internationale contacten, wordt de nationaliteit van mensen een steeds wankelere basis voor solidariteit. De overeenkomsten tussen mensen met dezelfde nationaliteit worden steeds meer overschaduwd door diversiteit binnen de natie en door overeenkomsten tussen mensen met verschillende nationaliteiten. Gevoelsmatig willen mensen best solidair zijn met anderen, maar dan liefst wel met mensen met wie ze iets wezenlijk gemeenschappelijks delen. Een gedeelde nationaliteit is daarvoor hoe langer hoe minder toereikend.
Migratie
Migratie is van alle tijden, stelt de visie van GroenLinks (concept november 2004).
Dat mag dan wel zo wezen maar deze algemene stelling miskent de grote veranderingen die in de mondiale mensheid plaatsvinden in het huidige tijdsgewricht.
Het huidige denken gaat sterk uit van een nationalistische invalshoek: migratie wordt bezien in relatie tot de positie van de nationale staat, nationaliteiten, inburgering in de nieuwe staat, etcetera.
Daarnaast valt mij op dat GroenLinks erg sterk blijft hangen in een sociaal-economisch perspectief. Het marxistische gedachtengoed zit diep, zullen we maar zeggen. Het meest schrijnend is de volgende combinatie van passages: “Gebrek aan perspectief thuis is een belangrijk motief om elders op zoek te gaan naar lotsverbetering. .... Door arme landen te helpen bij hun economische ontwikkeling verdwijnen vanzelf de migratiemotieven.” (cursivering MS)
Bovenstaande passage is een grove miskenning van de aanwezigheid van andere motieven voor migratie. Motieven die bovendien in belang almaar toenemen.
Integratie: dat hangt er maar helemaal vanaf waarin!
Integratie is een proces dat zich afspeelt in het spanningsveld tussen individuele identiteit en de normen en waarden van verschillende groepen.
Vanaf een bepaalde leeftijd nemen mensen deel aan meerdere groepen en ervaren daarbij bewust verschillen in normen. De waterscheiding ligt ergens rond de 10 jaar. De een is jonger dan de ander wanneer deze zich bewust wordt van het fenomeen groepsvorming, maar groepsvorming begint pas echt onder de middelbare schooljeugd. Op jongere leeftijden is dat proces nog niet sterk genoeg om van integratieproblematiek te spreken. Jonge kinderen zijn ook nog niet bezig met identiteitskwesties. Groepskwesties op die leeftijd komen veelal voort uit de houding van ouders ten opzichte van bepaalde groepen.
De eerste groep waar eenieder deel van uit maakt is de eigen familie. Deze kan op haar beurt weer geworteld zijn in bepaalde grotere groepen. Op een zekere leeftijd vind je een vriendengroep die een zekere eigen identiteit heeft. Als die vriendengroep en de grotere verbanden waarin die zich begeeft weinig overlap vertonen met de groepen waaraan je familie gelieerd is dan kunnen spanningen ontstaan. Die kunnen van individuele psychische aard zijn (identiteitscrisis) of je kunt geheel of gedeeltelijk buitengesloten worden in een van de groepen (groepsnormen), doordat de ene groep zich actief afzet of distantieert van de andere groep. Deze twee spanningen kunnen elkaar versterken.
In sommige gevallen is het mogelijk om met deze spanningen om te gaan door jezelf maar beperkt bloot te geven of een van de groepsculturen te veranderen. In andere is er geen andere optie dan uit een groep te stappen. En in de regel op zoek te gaan naar een andere groep die geen conflicten oplevert met je resterende groepslidmaatschappen.
Wat is integratie nu precies? Om het debat zuiver te voeren is het zaak om dit begrip scherp te definiëren. Het debat wordt gevoerd op het niveau van individuen: “het individu moet integreren in de Nederlandse samenleving”. Het vervelende is alleen dat de Nederlandse samenleving een samenraapsel is van allerlei groepen die elkaar voor een deel ook weer uitsluiten. GroenLinkse neo-nazi’s ken ik bijvoorbeeld niet: deze groepen (GroenLinksers en neo-nazi’s) overlappen elkaar niet of nauwelijks en zetten zich actief tegen elkaar af. “De” Nederlandse samenleving is dus geen groep, en je kunt er dus ook niet rechtstreeks in integreren. Als individu bepaal je van welke groepen je deel wilt uitmaken (en hoopt dat die jou ook accepteren). De samenhang van de samenleving in een bepaald geografisch gebied (bijvoorbeeld de gemeente Amersfoort) wordt bepaald door de mate waarin subsystemen van groepen zijn te onderkennen die nauwelijks overlap vertonen met andere subsystemen. Zijn er grote groepen van de bevolking die compleet langs elkaar heen leven?
De multiculturele samenleving is in ons allemaal
In het debat dat door Jan Peter Balkenende is ontketend, wordt onvoldoende onderscheid gemaakt in de verschillende niveaus waarop je naar de multiculturele samenleving kan kijken. Doordat de manier waarop iemand persoonlijk omgaat met cultuurverschillen onder een noemer wordt gebracht met ‘integratie in de nationale cultuur’ krijgt het debat een onaangename wending.