Migratie

Migratie is van alle tijden, stelt de visie van GroenLinks (concept november 2004).
Dat mag dan wel zo wezen maar deze algemene stelling miskent de grote veranderingen die in de mondiale mensheid plaatsvinden in het huidige tijdsgewricht.

Het huidige denken gaat sterk uit van een nationalistische invalshoek: migratie wordt bezien in relatie tot de positie van de nationale staat, nationaliteiten, inburgering in de nieuwe staat, etcetera. Daarnaast valt mij op dat GroenLinks erg sterk blijft hangen in een sociaal-economisch perspectief. Het marxistische gedachtengoed zit diep, zullen we maar zeggen. Het meest schrijnend is de volgende combinatie van passages:

“Gebrek aan perspectief thuis is een belangrijk motief om elders op zoek te gaan naar lotsverbetering. .... Door arme landen te helpen bij hun economische ontwikkeling verdwijnen vanzelf de migratiemotieven.” (mijn cursivering)

Bovenstaande passage is een grove miskenning van de aanwezigheid van andere motieven voor migratie. Motieven die bovendien in belang almaar toenemen.

De opkomst van internet voedt een verdergaande individualisering en leidt tot nieuwe vormen van groepsverbanden. De groepsverbanden waar in de nationalistische setting veel over wordt gesproken gaan vooral over gelijke nationaliteit en religieus-culturele achtergrond. Het internet biedt mogelijkheden om op andere aspecten groepsverbanden te vormen, doordat het mogelijk wordt om met elkaar in contact te komen ongeacht plaats en tijd. Het meest in het oog springend zijn allerlei verbanden rondom lifestyle en smaak. Dit kan gaan tot op een groot detailniveau, bijvoorbeeld fans van een specifieke artiest.

Het blijft niet bij onderling contact via internet als het om dergelijke groepsvorming gaat. De betreffende mensen gaan elkaar opzoeken en het is zeer wel denkbaar dat deze mensen elkaar voor langere tijd gaan opzoeken en dus migreren. En de plaats waar naar toe wordt gemigreerd zal worden gekozen aan de hand van culturele kenmerken. Wat dat betreft geeft het artikel in GroenLinks-magazine 10-2004: “Creativiteit als vestigingsfactor” een goed beeld van waar het naartoe gaat. De belangrijkste culturele kenmerken zullen vooral plaatsgebonden zijn en niet gebonden aan een land.

Een integratiebeleid dat vooral is gericht op landgebonden kenmerken zoals taal, staatsvorm en wetgeving, zal remmend werken op immigratie uit culturele motieven en mogelijk zelfs emigratie gaan stimuleren. En toch is dat precies wat GroenLinks voorstelt met het verplicht “inburgeren”. Het is overigens vreemd dat inburgeren verplicht wordt gesteld, terwijl nog helemaal niet is gedefinieerd wat inburgeren precies inhoudt. De inhoud van inburgeringscursussen moet nog worden vormgegeven samen met reeds ingeburgerde allochtonen (wie dat dan ook mogen zijn), werkgevers, en het maatschappelijk middenveld (ook al zo lekker vaag).

Hoe kan iets verplicht worden gesteld waarvan nog helemaal niet duidelijk is wat het in essentie is?

Arbeidsmigratie, tenslotte, gaat zich ook in een heel andere richting bewegen dan in het GroenLinks-visiestuk wordt voorgesteld. De mensen gaan niet achter de banen aan, maar de bedrijven volgen de mensen. Arbeidsmigranten zullen daarom steeds vaker ondernemers zijn op zoek naar personeel voor hun bedrijf, en wellicht belangrijker, op zoek naar consumenten.

Het probleem van het visiestuk van GroenLinks is dat het vanuit een verouderd, te weten nationalistisch en kapitalistisch, perspectief is geschreven en niet past binnen de informatiemaatschappij zoals die aan het ontstaan is. Het is gebaseerd op een oud, langzaam uitstervend paradigma. Dit is een fundamentele misser. In het nieuwe paradigma is geen rol meer weggelegd voor het fenomeen verzorgingsstaat. Dit is echter juist het fenomeen dat GroenLinks probeert overeind te houden. Daarmee voert de partij echter een achterhoedegevecht, dat het gedoemd is te verliezen op lange termijn.

Op zich is dat niet erg. De werkelijke vraag is namelijk: hoe zorg je ervoor dat de transitie van een op nationaliteiten geordende wereld naar een veel diverser geordende wereld vreedzaam kan plaatsvinden. Die vraag is tot op heden niet beantwoord en de visie op migratie brengt dat antwoord ook niet dichterbij. Er ligt nog een mooie uitdaging.

Michiel van de Sande, December 2004